Xolesterin yüksəkliyi olan xəstədə əlamətlər
Xolesterin yüksəkliyi yəni hiperxolesterinemiya, bədənin qan damarlarında artıq xolesterin yığılması nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət bir çox zaman simptom vermədən inkişaf edir, lakin yüksək xolesterin səviyyələri zamanla ciddi ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Bu yazıda xolesterin yüksəkliyi olan xəstələrdə ola biləcək əlamətlər və bu vəziyyətin sağlamlığa təsirləri geniş şəkildə izah ediləcəkdir.
1. Xolesterin yüksəkliyinin gözlə görülən əlamətləri
Xolesterin yüksəkliyi bəzən xarici əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu əlamətlər xolesterinin damar divarlarında yığılmasının nəticəsidir və xəstənin həyatını təhdid edə bilər.
Ksantoma: Ksantoma, dəridə meydana gələn sarımtıl rəngli şişlərdir. Bu şişlər xolesterinin damarlar üzərində toplanması ilə əlaqəlidir və xüsusilə əllərin, dizlərin və ayaqların ətrafında görünə bilər. Ksantoma, xolesterin səviyyəsinin yüksək olduğunu göstərən xarici əlamətlərdən biridir.
Ksanthelazma: Ksanthelazma, gözlərin ətrafında, xüsusilə göz qapaqlarında ortaya çıxan kiçik, sarımtıl və yumuşaq kütlələrdir. Ksanthelazma, xolesterin artıqlığının digər bir əlaməti olaraq bilinməkdədir və çox vaxt LDL xolesterinin yüksək olduğu şəxslərdə müşahidə edilir.
2. Ürək-damar xəstəliklərinə əlamətlər
Xolesterin yüksəkliyi birbaşa ürək-damar sisteminə təsir edir. Xolesterin damarların divarında yağlı kütlələrin yığılmasına və aterosklerozun inkişafına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, qan axışını məhdudlaşdıraraq ürək-damar xəstəliklərinə yol açar. Ürək-damar problemlərinin əlamətləri aşağıdakı kimi ola bilər:
Sinədə ağrı (angina): Yüksək xolesterin səviyyələri, arteriyaların daralmasına və tıxanmasına səbəb olaraq ürəyə gedən qan axınını azaldır. Bu da sinə ağrısı (angina) ilə nəticələnə bilər. Xüsusilə stress və fiziki gərginlik zamanı sinəağrıları daha da şiddətlənə bilər.
Nəfəs darlığı və yorğunluq: Arteriyalar daraldığı zaman bədənə qan və oksigen çatdırılması çətinləşir. Nəticədə nəfəs darlığı və yorğunluq kimi əlamətlər meydana gəlir. Bu əlamətlər yüksək xolesterin səviyyələrindən dolayı ürək-damar xəstəliklərinin inkişafının göstəricisi ola bilər.
Ağır qan dövranı pozuntuları: Arteriyaların daralması qan dövranının pozulmasına səbəb ola bilər. Bu da bədənə kifayət qədər qan getmədiyi üçün baş dönməsi, yüngül halsızlıq və bədəndə uyuşma kimi əlamətlərə yol açar.
3. Uşaq və gənc xəstələrdə xolesterin yüksəkliyi
Bəzi xəstələrdə xüsusən də genetik olaraq yüksək xolesterin səviyyələri olan ailələrdə xolesterin yüksəkliyi daha erkən yaşlarda özünü göstərə bilər. Xolesterin yüksəkliyi olan bu insanlar bəzən doğuşdan etibarən ciddi ürək-damar problemləri ilə qarşılaşa bilərlər.
Xolesterin yüksəkliyi uşaqlarda və gənclərdə də simptomlar verə bilər, lakin bu simptomlar çox vaxt daha az nəzərə çarpır. Ailə tarixçəsində yüksək xolesterin olan uşaqlarda ksantoma və ksantelazma kimi əlamətlər zamanla görülə bilər.
4. Beyin və sinir sistemi üzərindəki təsirlər
Yüksək xolesterin səviyyələri beyin damarlarını da təsir edə bilər ki, bu da sinir sistemi funksiyalarını poza bilər. Beyin damarları tıxandıqca gedən oksigenli qan azalır və bu, müəyyən əlamətlərə səbəb ola bilər:
İnsult: Xolesterin yüksəkliyi damarların daralmasına və nəticədə insult riski artmasına yol açır. Beynin bir hissəsinə qan təchizatının azalması dərhal nəzarət edilmədiyi halda qalıcı beyin zədələrinə səbəb ola bilər.
Baş ağrıları: Beyin damarlarının tıxanması baş ağrılarına səbəb ola bilər. Baş ağrıları, xüsusilə, yüksək xolesterin səviyyələri ilə əlaqəli arteriyaların daralması nəticəsində tez-tez görülə bilər.
5. Genetik faktorların rolunu unutmamaq
Xolesterin yüksəkliyinin əlamətləri yalnız həyat tərzi və qidalanma ilə əlaqəli deyil, həm də genetik faktorlardan asılıdır. Hətta sağlam həyat tərzi izləyən bəzi insanlar ailə hekayəsində yüksək xolesterin olması səbəbindən bu problemi yaşaya bilərlər. Familial hiperklesterinemiya kimi irsi xəstəliklər, yüksək xolesterin səviyyələri ilə əlaqəli əsas genetik səbəblərdən biridir. Bu vəziyyətdə, xəstəlik erkən yaşlarda başlaya bilər və bəzi hallarda xəstənin xəstəlik əlamətləri erkən dövrlərdə görünə bilər.
Nəticə
Xolesterin yüksəkliyi, çox vaxt simptom vermədən inkişaf edən bir vəziyyət olsa da, zamanla ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Ksantoma və Ksantelazma kimi gözlə görülən əlamətlər, ürək-damar xəstəliklərinin əlamətləri, beyin və sinir sistemi problemləri və genetik faktorlar, xolesterin yüksəkliyinin ortaya çıxa biləcək əlamətləridir. Xolesterin səviyyəsini tənzimləmək, erkən müalicə və sağlam həyat tərzi seçimləri bu problemlərin qarşısını almaq üçün çox vacibdir. Bu səbəblə müntəzəm olaraq qan testi edilməsi və həkim nəzarətində olmaq xolesterin yüksəkliyinin vaxtında aşkarlanmasını və idarə edilməsini təmin edər.